Op deze website vindt u korte fragmenten van de verhalen over Aaltje, Boele, Wupke en Berend. De volledige verhalen kunt u lezen in het boekje “Aaltje”.
(Westerwolds)
Aaltje – Vanoet bedstee
In jaar 1792 Den 21 Meert als voor monde angestelt over het mijnder jarig kint van Hendrik Joesten
Meert 1792. Noa t oet tied kommen van heur pabbe en bruiertje Jan blif Aaltje van vieve mit heur moeke Lukje allaint over op t Hoisinghstee in Smilke. Wat hef ze reerd. Um lutje Jan woar ze ja zo mooi mit speulen kön, man ook um nije man dij in hoes kwam.
Reuk van pieptebak en kovvie kommen bedstee in. Aaltje wordt der wakker van. Ze heurt proot in keuken. Ze kìn der nich veul van verstoan, man ze heurt wol aaldeur heur aigen noam en vangt t woord ‘voogd’ op.
’Ploatse mout in femilie blieven.’ Dat is de stem van oom Boele.
‘Den mout t mor zo’, heurt ze moeke even loater zeggen.
Net veur ze weer in sloap vaalt zug Aaltje nog deur n glieve dat jannever op toavel komt en moeke mit n mest op stoule kropt en n dreuge metworst oet wieme hoalt.
(Nederlands)
Aaltje – Vanuit de bedstee
In het jaar 1792 op 21 maart als eerste voogd aangesteld over het minderjarige kind van Hindrik Joesten (Hoisingh)
Maart 1792. Na het overlijden van haar vader en broertje Jan blijft de vijfjarige Aaltje met haar moeder Lukje alleen achter op het Hosinghstee in Smeerling. Wat heeft ze gehuild. Om kleine Jan waar ze immers zo mooi mee kon spelen, maar ook om de nieuwe man die in huis kwam.
De geur van pijptabak en koffie dringen de bedstee in. Aaltje wordt er wakker van. Ze hoort gepraat in de keuken. Ze kan er niet veel van verstaan, maar ze hoort wel steeds haar eigen naam en vangt het woord ‘voogd’ op.
‘De boerderij moet in de familie blijven.’ Dat is de stem van oom Boele. ‘Dan moet het maar zo’, hoort ze moeder even later zeggen. Net voor ze weer in slaap valt, ziet Aaltje nog door een kier dat er jenever op tafel komt en moeder met een mes op een stoel klimt en van de droogbalken aan het plafond een droge metworst lossnijdt.
(Westerwolds)
Aaltje – Zunnehoud krig pootjes
-Den 13 Januari an de meester te Vlagtwedde betalt voor schoolgelt en boeken – 1 gulden en 15 stuivers
-Den 24 Feberwarij an Abel Boels betalt vor onse pùpille har part tot zin huis zo als het na vermogen geset was volgens Akkoord van kaspelijden die soma – zeventin gùlden 1 st 2 d
-Den zelven dato an Abel Boels als volmagt Betalt vor leverransij an die Franse Trupen zoals het na vermogen en na Schatting beset is – tin gulden 15 st dient desen tot kwitansij
-An de Smit betalt voor Rongen en Spikkers zoma – 15 stuivers
-Voor een zonhoet betalt 2 gulden en 2 stuivers. Voor voer en bant an zonhoet – 1 gulden en 10 stuivers.
Maai 1796. t Schient wol of wereldgeschiedenis aan Westerwolle veurbie gijt, man schien bedrug. Patriotten bint boas in Nederland en Franzen hebben n kampement in Nij Schaanse. Engelse soldoaten perbaaiern ze vot te joagen, mor Franzen binnen oppermachteg. In dij tied lopen der overal plunderende soldoaten rond en is t slim gevoarlek in dizze kontraainen. In feberwoarie 1795 steken Engelse soldoaten boerderij van Abel Bouls in Onstwedde in brand. Ale Onstwedder boeren, zo hebben ze t òfproot mit nander, droagen geld bie aan nijbaauw van boerderij. Ook oet Aaltjes aarfdail wordt n biedroage leverd.
Aaltje is sikkom tiene en t is weer wat löchter in heur levent.
‘Wost mitrieden Aaltje?’, vrag stelmoaker Gellng. Hinderk Gellng komt mit peerd en wupkorre van Vlagtwedde heer en gijt weer op Onstwedde aan.
‘Joa geern Gellng, want k bin mui.’ Aaltje zet vout op duzzelboom en springt smui noast Gellng op bokke
‘Mui?’, laagt Gellng ‘Hou kìnst non mui wodden van n schoolbaanke?’
‘Wie mözzen reken. Mie veuls te stoer. Toal en geschiedenis dat dou k geern. Man ast over reken gijt, help ik laiver op t laand.’
‘Zörg man dast wat leerst mien wicht. Aarbaiden kìnst nog laank genog. En boetendes, n boerendochter mout juust goud reken leren. Astoe dommee n boer vinst den moust doe zörgen dat t er nich meer oetgijt den dat t er inkomt.’
‘Dommee n boer, Gelling? Ik goa van mien levent nich traauwen. Aal jongens op school bint slapscheten. Guster dij jong van Krij nog. Hai wol mien tiddeltoppe òfpakken. ‘Wat wolt doe?’, zee ik en k heb hom t haile schoolplaain overjagd. Hai wui schietensbenaauwd. t Begroodde mie ook wol weer want in t lest luip e rerend noar meester Alvering’
‘Wichie, wichie toch’, schudt Gellng lagend mit kop.
Zo kommen ze in Smilke en Aaltje springt in de loop van korre òf.
(Nederlands)
Aaltje – zonnehoed krijgt pootjes
Zonnehoed krijgt pootjes
-Op 13 januari aan de meester te Vlagtwedde betaald voor schoolgeld en boeken – 1 gulden en 15 stuivers
-Op 24 februari aan Abel Boels betaald voor onze pupil haar deel voor (de herbouw) van zijn huis –naar vermogen- bepaald in het karspelakkoord het bedrag van zeventiengulden, 1 stuiver en 2 duiten
-Op dezelfde datum aan Abel Boels als volmacht betaald voor levering aan de Franse troepen -naar vermogen en schatting bepaald- tien gulden, 15 stuivers dient dit als kwitantie
-Aan de smid betaald voor rongen en spijkers het bedrag van 15 stuivers
-Voor een zonnehoed betaald 2 gulden en 2 stuivers. Voor voering en band aan de zonnehoed – 1 gulden en 10 stuivers
Mei 1796. Het lijkt wel of de wereldgeschiedenis aan Westerwolde voorbijgaat, maar schijn bedriegt. De Patriotten zijn de baas in Nederland en de Fransen hebben een kampement in Nieuweschans. Engelse soldaten proberen hen weg te jagen, maar de Fransen zijn oppermachtig. In die tijd lopen er overal plunderende soldaten rond en is het erg gevaarlijk in deze streken. In februari 1795 steken Engelse soldaten de boerderij van Abel Boels in Onstwedde in brand. Alle Onstwedder boeren, zo hebben ze het afgesproken met elkaar, dragen geld bij aan nieuwbouw van de boerderij. Ook van Aaltjes erfdeel wordt een bijdrage geleverd.
‘Wil je meerijden Aaltje?’ vraagt stelmaker Gelling. Hendrik Gelling komt met het paard en de wipkar uit Vlagtwedde en gaat terug naar Onstwedde.
‘Ja graag Gelling, want ik ben moe.’ Aaltje zet haar voet op de disselboom en spring lenig naast Gelling op de bok.
‘Moe?’ lacht Gelling. ‘Hoe kun je nu moe worden van het zitten in de schoolbank?’
‘We moesten rekenen. Dat vind ik veel te moeilijk. Taal en geschiedenis vind ik leuk. Maar als het over rekenen gaat, help ik liever op het land.’
‘Zorg maar dat je wat leert meisje. Werken kun je nog lang genoeg. En bovendien, een boerendochter moet juist goed leren rekenen. Als je straks een boer vindt dan moet je zorgen dat er niet meer uitgaat dan erin komt.’ ‘Straks een boer, Gelling? Ik ga van mijn leven niet trouwen. Alle jongens op school zijn slapscheten. Gisteren die jongen van Kraai nog. Hij wou mijn tol afpakken. ‘Wat wil je nou?’, zei ik en ik heb hem het hele schoolplein over gejaagd. Hij deed het in z’n broek van benauwdheid. Ik had ook wel weer met hem te doen, want op het laatst liep hij huilend naar meester Alvering.’
‘Meisje, meisje toch’, schudt Gelling lachend zijn hoofd.
Zo komen ze in Smeerling en Aaltje springt van de nog rijdende wipkar af.
(Westerwolds)
Aaltje – In de wolken
Den 8 Maart een paar klompen voor de pupile betalt en een bant – 7 stuivers en 2 duiten
Den 5 Apr twe hemden betalt voor de pupile – 3 gulden en 6 stuivers
Den 23 Aug voor de püpile een Oriser Betalt met gouden stiften – 41 gulden, 16 stuivers en 2 duiten
Den 25 Augu an de pupilen büsgelt – 1 gulden
Dito een par hosen voor de pupile – 8 stuivers
Den 15 December an Albert Freerks betalt voor schoenenmaken en lappen – 6 gulden en 12 stuivers
Augustus 1798. Aaltje is twaalm. Ze helpt mit bie t heuen. ’s Oavends gijt ze visken in t Ol Daip, Roeten Oa, mit heur vriendin Albertje Hiddingh. Hiddingh zienent binnen de buren van Aaltje. Albertje is t oldste kind van t gezin van 8 kinder. Ze is net as Aaltje in 1786 geboren, mor zel nich older worden den 18 joar. Aaltje krig ooriezers mit golden stiften. n Haile investeren: 41 gulden, 16 stuvers en 2 daaiten. Nog duurder den n kou in dij tied, want eerder komve in t kasboukje tegen dat er veur n kou en n kaalf 40 gulden, 13 stuver en 4 daaiten oetgeven wordt.
‘Holdert’, ropt Haarm Brunen. Haarm, Aaltje en Engel Prins bint aan t heuen west in Laang Houve. Haile nommerdag hebben ze t heu in òppers zet. Haarm en Engel stakken t op mit vörke en Aaltje mös der achter aan mit rieve.
Aaltje let zuk laankoet tegen n opper valen en schopt heur nije klompen oet. Ze pakt heur drinkenskroekje en gut leste boomke wotter noa binnen. Ze verheugt zuk op dommee, want den zugt ze heur vriendin en ze hef groot nijs.
Haarm kikt noa de lucht. ‘Avve dit weer holden jongs, den kìn t over n dag of wat al under dak.’
‘Mag ik den weer mennen Haarm?’, vragt Aaltje. Dat mög ze eerder dizze zummer ook doun. Mit peerd en korre laangs de oppers veuren. Engel en moeke vörken t heu op en Haarm vlijt. En den als korren vol bìnt, komt t mooiste moment van dag. Soamen mit moeke bovenop vouer heu noar hoes. Net as non laankoet en bie zetten vlak under lege takken van ekkelbomen deur. En den noa wolken kieken. t Is zo, lös van eerde, net of ze n aandere wereld zug. Wereld van olifanten, hoge baargen, Wodan op peerd, gebelschoppen en bie zetten zugt ze gezichten. ‘Moi Jan’ zee ze dou ze leste keer zo mit moeke in t heu lag en ze swoaide noa heur bruiertje boven. Lukje haar mit n laag um der mond noar heur grode dochter keken en heur even bie d haand pakt.
‘In t ènne kommen Aaltje’, zegt Haarm en hai gooit heur n boske heu op kop. ‘Ha wat rokt dat lekker’, zegt Aaltje. Ze pakt t ponkje heu en drukt heur neuze der daip in.
‘Hee nich aal opeten. Da’s veur baisten’, zegt Engel.
Aaltje schut klompen aan en stubt zuk òf. Manlu pakken raive op scholders en mit nander lopen ze op hoes aan.
(Nederlands)
Aaltje – In de wolken
Op 8 maart een paar klompen voor de pupil betaald en een band – 7 stuivers en 2 duiten
Op 5 april twee hemden betaald voor de pupil – 3 gulden en 6 stuivers
Op 23 augustus voor de pupil een oorijzer betaald met gouden stiften – 41 gulden, 16 stuivers en 2 duiten
Op 25 augustus aan de pupil zakgeld – 1 gulden
Dito een paar kousen voor de pupil – 8 stuivers
Op 15 december aan Albert Freerks betaald voor schoenmaken en lappen – 6 gulden en 12 stuivers
Augustus 1798. Aaltje is twaalf. Ze helpt bij het hooien. ’s Avonds gaat ze vissen in de Ruiten Aa met haar vriendin Albertje Hiddingh. De Hiddinghs zijn de buren van Aaltje. Albertje is het oudste kind van het gezin van acht kinderen. Ze is net als Aaltje geboren in 1786, maar ze zal niet ouder worden dan 18. Aaltje krijgt oorijzers met gouden stiften. Een hele investering: 41 gulden, 16 stuivers en 2 duiten. Dat was nog duurder dan een koe in die tijd, want eerder staat er in het kasboekje dat er voor een koe en een kalf 40 gulden, 13 stuivers en 4 duiten wordt uitgegeven.
‘Genoeg voor vandaag’, roept Harm Bruining. Harm, Aaltje en Engel Prins zijn wezen hooien in Lange Hoeve. De hele middag hebben ze het hooi in oppers (op hopen) gezet. Harm en Engel staken het op met een vork en Aaltje moest er achteraan met de hark.
Aaltje laat zich languit tegen een opper vallen en schopt haar klompen uit. Ze pakt haar drinkkruikje en giet het laatste bodempje water naar binnen. Ze verheugt zich op straks, want dan ziet ze haar vriendin en ze heeft groot nieuws.
Harm kijkt naar de lucht. ‘Als we dit weer houden jongens, dan kan het hooi over een paar dagen al onder dak.’
‘Mag ik dan weer mennen Harm?’, vraagt Aaltje. Dat mocht ze eerder deze zomer ook. Met paard en wagen langs de oppers rijden. Engel en moeder steken met de vork het hooi op en Harm laadt het op de wagen.
En dan als de wagens vol zijn, komt het mooiste moment van de dag. Samen met moeder bovenop het voer hooi naar huis. Net als nu languit en soms rakelings onder de lage takken van de eiken door. En dan naar de wolken kijken. Het is zo, los van de aarde, net alsof ze een andere wereld ziet. Een wereld van olifanten, hoge bergen, Wodan op zijn paard, maskers en soms ziet ze gezichten. ‘Dag Jan’, zei ze toen ze de laatste keer zo met moeder in het hooi lag en ze zwaaide naar haar broertje boven. Lukje had glimlachend naar haar grote dochter gekeken en haar even bij de hand gepakt.
‘Kom op Aaltje’, zegt Harm en hij gooit haar wat hooi op haar hoofd.
‘Ha wat ruikt dat lekker’, zegt Aaltje. Ze pakt een handje hooi en drukt haar neus er diep in.
‘Hé niet allemaal opeten. Dat is voor de koeien’, zegt Engel.
Aaltje schiet haar klompen aan en klopt zich af. De mannen nemen de vorken en harken op hun schouders en ze lopen samen lopen ze naar huis.