Nieuws

In de boerderij waar het kasboekje van Aaltje werd gevonden bevond zich ook een lodereindoosje. Hierover verscheen een artikel in nummer 2 / 2024 van Stad & Lande (tijdschrift over geschiedenis en erfgoed in Groningen).
Lees het artikel

In maart 2020 startte het Aaltje-project, het verhaal van het in 1786 in Smeerling geboren meisje Aaltje Hoisingh. Dat gebeurde indertijd vanwege corona noodgedwongen virtueel. De destijds geplande aftrapbijeenkomst in Smeerling kon niet doorgaan. Maar jl. zaterdag (3 juni) was er alsnog een bijeenkomst in Gasterij Natuurlijk Smeerling: ‘Bij Aaltje op de thee’. Er kwamen 35 deelnemers uit de kring van nakomelingen van Aaltje, (oud)Smeerlingers, vrijwilligers die het project mee mogelijk maakten en vertegenwoordigers van steunende partnerorganisaties.

Achterachterkleinkind van Aaltje, Hanne Wilzing, heette iedereen welkom en citeerde als opening filosoof Pius Mosima: ‘Je bent altijd een onderdeel van een groter geheel, van een gemeenschap’.

De deelnemers werden bijgepraat over hoe het project zich inmiddels ontwikkeld heeft tot een programma. Het boekje is bijna uitverkocht maar te lezen op de informatieve website www.aaltjesstee.nl, de Aaltje-wandeling werd al door heel wat mensen gelopen en verschillende scholen werken inmiddels met het lespakket. In de nieuwe Canon van Westerwolde wordt regelmatig gelinkt naar Aaltje.

Zangeres Josien Bakker

 

Josien Bakker vertolkte heel gevoelig en onroerend het lied ‘Smilke’ (Smeerling) over Aaltje die speelt met haar ‘tiddeltop’ (tol). Ook zong ze een bewerking in het Gronings van het lied ‘The Rose’ en een lied over haar liefde voor Westerwolde.

Aaltje en de grote geschiedenis

 

Historicus Geert Volders die, namens de Historische Vereniging Westerwolde, meewerkte aan het Aaltje-project plaatste het leven van het in 1786 geboren (half)weesmeisje in perspectief van de tijd waarin ze opgroeide namelijk tijdens de Bataafse Republiek. Aan de hand van voorbeelden als de Franse Revolutie, de Reformatie en de Smeerlinger markescheiding liet hij zien hoe van boven komende veranderingen doorwerken in het leven van gewone mensen.

De laatste boerrichter van Smeerling Jan Huiges, eveneens betrokken bij het project, kreeg het eerste exemplaar van het speciaal ontworpen ‘Aaltje-kroeske’. En alle deelnemers kregen een Aaltje-jojo mee met als toelichting: ‘laten we naast alle ernst van het leven, net als het meisje Aaltje, ook een beetje kind blijven, ons verwonderen en blijven spelen’.

Een aantal enthousiaste vrijwilligers is bezig met een Canon van Westerwolde. Er is op een heel toegankelijke manier via een tijdreis een rijkdom aan tekst en beeld bijeen gebracht. Op diverse plaatsen wordt ook gelinkt naar ‘Aaltje’.

https://www.canonvannederland.nl/nl/page/214552/canon-van-westerwalda

Zie ook https://www.verenigingwesterwolde.nl/nieuws/canon-van-westerwolde

                                                                                                                                                                                                                     Aaltje gaat weer naar school
Uitnodiging aan basisscholen om aan de slag te gaan met Aaltje-project

Na de herfstvakantie zijn de scholen weer begonnen. Alle basisscholen in de gemeenten Westerwolde en Stadskanaal ontvingen deze week een uitnodiging om aan de slag te gaan met het lespakket ‘Aaltje’. Dit in 2020 gestarte project over het 18^e eeuwse meisje Aaltje uit Smeerling in Westerwolde. Het verhaal van Aaltje dook op toen 200 jaar later onder het vloerzeil van een oude boerderij het kasboekje van haar voogd Boele Halmingh werd teruggevonden. In dit kasboekje worden vanaf 1792 de uitgaven voor de dan 5-jarige Aaltje bijgehouden. Het geeft een uniek kijkje in het dagelijkse leven van een kind in Westerwolde eind 18e eeuw. Zo ontstond het boekje ‘Aaltje – vier generaties kinderen uit Smeerling’, de Aaltje-wandeling en het lespakket voor basisscholen ‘Aaltje gaat naar school’.

Eigen regionale geschiedenis
Het lespakket is bestemd voor bovenbouwgroepen van basisscholen. Toen en nu worden vergeleken rond de onderwerpen: je eigen stamboom, veranderingen in je omgeving, geld, kleding, muziek en gezondheidszorg. In het project komen aandacht voor de eigen regionale geschiedenis en aspecten als geografie, taal, rekenen, natuur en zorg bij elkaar.

Het lespakket is te downloaden via de website www.aaltjesstee.nl

Ada Waninge-Vrieswijk uit Roden bezocht met haar zus Ali op hun jaarlijkse ‘Aaltje’-dag Smeerling en samen liepen ze o.a. het Aaltje-pad. Ze schreef er een blog over op haar digitale tijdschrift ‘De waarde van de dag’ https://adawaninge.nl/2022/08/30/22-augustus-aaltje-hoisingh-een-rondgang/ 

Op 29 januari 2020 kwamen we als werkgroep ‘Aaltje’ voor de laatste keer bij elkaar om de voor 21 maart geplande startbijeenkomst in Smeerling voor te bereiden. ‘Als dat virus uit China maar geen roet in het eten gooit’ zeiden we bij het weggaan nog met een glimlach. Het zou wel meevallen, maar het viel niet mee. In de weken erna veranderde de wereld.

Op naar de 21 maart 2020 en toen…..

Alles was voorbereid voor de 21^e maart. Het door Janty Heeres vormgegeven boekje, met op de voorkant het door Gonda Onnes ontworpen logo van Aaltje, was gedrukt. Er hadden zich ruim 80 mensen aangemeld: Smeerlingers, oud-Smeerlingers, leden van de families, wethouders, van de gemeenten Westerwolde en Stadskanaal, van de Historische Vereniging en de ondersteunde fondsen, media etc. Josien Bakker had het lied ‘Smilke’ ingestudeerd. Marten Fokkens had de website www.aaltjesstee.nl gereed. Dineke Bessembinders en Heidi Migchels repeteerden de voordracht van enkele scenes uit het Aaltje-verhaal. Frits van Kouwenhove had de presentatie van het onderwijspakket voorbereid en Geert Volders een korte historische loei. Margriet van Gasterij Natuurlijk Smeerling stond bakklaar voor de Aaltje-cake. En Jeroen Kuipers van Natuurmonumenten had de paaltjes van de Aaltje-wandeling in de grond geslagen.
En toen kwam het virus te dichtbij en moesten we het afzeggen.

(Uit Terra Westerwolda)

Aaltje ‘let zuk nich under t mous stoppen’

Maar op de 21^e maart kwam er onverminderd een aftrap, in virtuele vorm via youtube. Diezelfde dag besteedde Radio Westerwolde er uitgebreid aandacht aan. Het lied van Josien klonk. En de website ging in de lucht. Iedereen die zich had aangemeld, iedereen die het boekje had besteld en alle Smeerlingers kregen het boekje op 21 maart thuisbezorgd of toegestuurd. En de Aaltje-wandeling kon gelopen worden.

Het liep allemaal anders en toch ging het project van start en kreeg het aandacht. Een kort overzicht:

a. Boekje.

Van het in een oplage van 500 gedrukte boekjes werden er vanaf 21 maart tot nu toe in totaal 295 uitgezet. 175 voor degenen die zich aanmeldden voor 21 maart, medewerkers, alle Smeerlingers en voor promotie, biebs en scholen etc. 120 boekjes werden verkocht voor € 5,- per stuk. Ten gevolge van de coronamaatregelen moesten onze partners bij de distributie (o.a. Gasterij Natuurlijk Smeerling, MOW I Museum Westerwolde en Streekhistorisch Centrum Stadskanaal en de Oude Stelmakerij) het grootste gedeelte van het jaar gesloten blijven. Toch werd ook via deze plekken een aantal verkocht en werden de folders verspreid.

b. Website

De veel achtergrondinformatie biedende website www.aaltjesstee.nl ging op 21 maart in de lucht. In 2020 kreeg de website ruim 28000 bezoekers. De site bleef ook na maart in ontwikkeling. Marten Fokkens hield hem up-to-date met nieuwe informatie en nieuwsitems.
Via de website kregen we positieve reacties en ook nieuwe informatie bv. biografische gegevens over vliegenier David Alistair Sparrow (verhaal Wupke).

c. Scholen

Frits van Kouwenhove nam met steun van Kineke Kuper en Hesther Bakker (MOW I Museum Westerwolde) en onder auspiciën van de Historische Vereniging Westerwolde het lespakket voor bovenbouwgroepen van de basisscholen voor zijn rekening. Het pakket met lesmateriaal en een docentenhandleiding bestaat uit zeven lessen over o.a. je stamboom, toen en nu, geld, kleding, zingen en taal. Het werd eind februari op de www.aaltjesstee.nl geplaatst en daarmee toegankelijk voor leerkrachten en leerlingen. In verband met de actualiteit werd een les over pandemieën en ziekten toegevoegd.
Alle basisscholen in de gemeenten Westerwolde en Stadskanaal kregen in juni een introductiepakket (met naast een uitleg over het pakket en de link naar het materiaal), het boekje en enkele folders toegestuurd. In september stuurden we een reminder.
De verzending ging gepaard met het persbericht ‘Aaltje gaat naar school’.
Natuurlijk hebben we ons gerealiseerd dat door corona en de gevolgen hiervan, ook voor de scholen het oppakken van zo’n nieuw lesprogram geen prioriteit zou kunnen krijgen. Maar we wilden het toch aanbieden en hopen dat het lespakket in de komende jaren door de scholen zal worden opgepakt.

(Kijkdoostentoonstelling in de bibliotheken)

d. Bibliotheken

Voor de Kinderboekenweek in oktober maakte Birte Buwalda van Biblionet Groningen een programma over ‘Aaltje’ voor de bibliotheken in Westerwolde. Vier scholen uit Ter Apel en Vlagtwedde zouden met hun bovenbouwgroepen naar de bieb komen voor een presentatie van Frits van Kouwenhove over Aaltje. Helaas kon dit vanwege corona niet doorgaan. Wel ging de kijkdoostentoonstelling over Aaltje door. De door Frits voor de presentatie gemaakte power-pointpresentatie werd beschikbaar gesteld.
Aansluitend zou de kijkdoostentoonstelling in november naar de bibliotheken in de gemeente Stadskanaal gaan. Dit is vanwege het sluiten van de bibliotheken verplaatst naar 2021.

e. Wandeling

De Aaltje-wandeling is als route 38 opgenomen in het aanbod van de Stichting Wandelen in Westerwolde. Uiteraard plaatste Marten Fokkens de route ook op www.aaltjesstee.nl. Op de door Oscar Langeveld (Buro NIV) ontworpen routepaaltjes is een QR-code geplaatst, waarmee fragmenten uit de Aaltje-verhalen te beluisteren zijn. Er werden heel wat Aaltje-wandelaars gesignaleerd in Smeerling en we krijgen geregeld mooie reacties van mensen die de route gelopen hebben. We hebben geen beeld van aantallen. Uit een overzicht van de Stichting van Wandelen in Westerwolde bleek dat de route op de website in het afgelopen jaar 1661 unieke bezoekers had. Maar uiteraard is kijken nog niet lopen.
In de Maand van de Groninger Geschiedenis werd op zaterdag 17 oktober speciaal aandacht aan de Aaltje-wandeling gegeven. Geert Volders werkte mee aan een promotiefilmpje hiervoor op www.dagvandegroningergeschiedenis.nl. Deze is ook opgenomen op de website van Aaltje.

f. Lied ‘Smilke’

Vlagtwedder zangeres Josien Bakker (met roots in Smeerling) vertolkte op een prachtige wijze het speciaal geschreven Aaltje-lied ‘Smilke’. Omdat ‘live’ op 21 maart niet lukte is het lied toegankelijk gemaakt via haar youtube-kanaal en inmiddels bijna 1500x beluisterd. Het lied is ook via Radio Westerwolde meermalen uitgezonden

Media-aandacht

Aaltje kreeg ruim aandacht in de media. Wij noemen:
-februari 2020 artikel in het Dagblad van het Noorden
-maart 2020 interview met Radio Westerwolde
-voorjaar en zomer 2020 artikelen in Terra Westerwolda
-voorjaar 2020 artikel in historisch tijdschrift Stad en Lande
-juni 2020 interview Radio Noord
-juni 2020 interview met Radio Westerwolde
Verder gaven diverse streekbladen en websites (o.a. heel trouw Onstwedde.info en Westerwolde Actueel) aandacht aan Aaltje.
Werkgroep van links naar rechts: Jan Huiges, Kineke Kuper, Jeroen Kuipers, Jan Bessembinders, Geert Volders en Hanne Wilzing. Op de foto ontbreken Frits van Kouwenhove, Hesther Bakker en Marten Fokkens.h.

Samenwerking
Het Aaltje-project wordt handen en voeten gegeven door een werkgroep bestaande uit Jan Bessembinders en Jan Huiges (Stichting Smeerling-Metbroek), Geert Volders, Kineke Kuper, Marten Fokkens en Frits van Kouwenhove (allen van Historische Vereniging Westerwolde), Jeroen Kuipers (Natuurmonumenten), Hesther Bakker (MOW I Museum Westerwolde) en Hanne Wilzing.
Het Streekhistorisch Centrum Stadskanaal geeft advies. Dankzij de gastvrijheid van Jeroen Kuipers konden we vergaderen in het kantoor van Natuurmonumenten in Smeerling. We hebben samen met plezier aan het project gewerkt. Iedereen leverde een bijdrage en alleen zo kon er iets ontstaan.

Financiën
Het Aaltje-project is mogelijk gemaakt dankzij bijdragen van de Stichting Smeerling-Metbroek en de Stichting Gebroeders Hesse Fonds. We zijn beide stichtingen bijzonder erkentelijk voor hun steun. Van het project is voor het jaar 2020 mede ter verantwoording aan deze sponsoren een financieel overzicht gemaakt. Met het positieve resultaat en de nog te verwachten inkomsten uit de verkoop van het boekje is er ruimte om als dat weer kan alsnog een Aaltje-bijeenkomst in Smeerling te organiseren, de website in de lucht te houden en zo mogelijk nog iets nieuws te doen.

Balans over wat we beoogden
Uit bovenstaand overzicht blijkt dat het Aaltje-project vanwege corona weliswaar niet de impact kreeg die wij graag hadden gezien, maar op een wat lager pitje zeker is gaan leven. Daar zijn we blij mee. Het verhaal van Aaltje, van mensen achter de Smeerlinger essen, is verteld en gehoord. En daarmee het inzicht dat wij als mensen niet los verkrijgbaar zijn, maar altijd onderdeel zijn van een groter geheel, van een gemeenschap. Via de lange lijn van voorouders, via het landschap en de cultuur waarin we leven, via onze taal en via de verbinding met onze grotere wereld.
We bedanken iedereen die hieraan heeft bijgedragen. En dat zijn er heel veel. Het Aaltje-project gaat niet alleen óver een gemeenschap maar is ook een voortbrengsel ván een gemeenschap. En in zekere zin schept het ook gemeenschap: verhalen maken nieuwe verhalen los.

Plannen

En Aaltje gaat door. We zijn van plan om, als er betere en veiligere tijden aanbreken, alsnog een meeting in Smeerling rond ‘Aaltje’ te organiseren. Een soort ‘Bij Aaltje op de thee’. Ook zullen we scholen graag ondersteunen om in een komend schooljaar alsnog aandacht te geven aan het lespakket. Er ligt het plan met de bibliotheken in de gemeente Stadskanaal. En wie weet wat Aaltje verder nog op onze weg brengt.

Houten, 2 januari 2021
Hanne Wilzing